اسکوربیک اسید چیست؟
اسکوربیک اسید (Ascorbic Acid) یک ترکیب آلی محلول در آب و از مهم‌ترین ویتامین‌های مورد نیاز بدن است. این ماده در بدن تولید نمی‌شود و باید از طریق رژیم غذایی یا مکمل‌ها تأمین گردد.
از نظر شیمیایی، اسکوربیک اسید یک لاکتون مشتق از گلوکز است که در ساختار خود دارای گروه‌های عاملی هیدروکسیل و انول بوده و خاصیت آنتی‌اکسیدانی بسیار قوی دارد.
ساختار شیمیایی اسکوربیک اسید
فرمول مولکولی: C₆H₈O₆
جرم مولی: 176.12 g/mol
ساختار آن شامل یک حلقه پنج‌عضوی لاکتونی با چند گروه هیدروکسیل است که به دلیل وجود پیوندهای دوگانه و قابلیت انتقال پروتون، خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد.
نمای ساختار شیمیایی آن به صورت زیر است :
منابع طبیعی ویتامین C
اسکوربیک اسید به‌طور طبیعی در بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات تازه یافت می‌شود. منابع اصلی آن عبارتند از:
- مرکبات مانند پرتقال، لیمو و نارنگی
- توت‌فرنگی، کیوی و پاپایا
- فلفل دلمه‌ای
- بروکلی و اسفناج
- گوجه‌فرنگی تازه
خواص و فواید اسکوربیک اسید
ویتامین C عملکردهای گوناگونی در بدن دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تقویت سیستم ایمنی: افزایش تولید گلبول‌های سفید و دفاع بدن در برابر عفونت‌ها
- افزایش جذب آهن: به‌ویژه از منابع گیاهی
- تولید کلاژن: برای حفظ سلامت پوست، لثه‌ها، استخوان‌ها و رگ‌های خونی
- پیشگیری از پیری پوست و چین‌وچروک‌ها
- کاهش التهاب و اثرات مخرب رادیکال‌های آزاد
کمبود ویتامین C چه عوارضی دارد؟
در صورت ناکافی بودن مصرف ویتامین C، بدن دچار علائم کمبود می‌شود که عبارتند از:
- خونریزی لثه
- ضعف عضلانی
- خستگی مزمن
- زخم‌های دیرترمیم
- در موارد شدید، بیماری اسکوربوت (Scurvy) با علائم شدید پوستی و سیستمیک
کاربردهای صنعتی اسکوربیک اسید
اسکوربیک اسید نه‌تنها در پزشکی بلکه در صنایع دیگر نیز کاربرد گسترده دارد:
- صنایع غذایی: نگهدارنده و آنتی‌اکسیدان برای جلوگیری از فساد
- صنایع دارویی: در مکمل‌ها و داروهای تقویتی
- صنایع آرایشی: در کرم‌های روشن‌کننده و ضدپیری
- صنایع شیمیایی: در واکنش‌های اکسایش-کاهش و تولید مواد اولیه
دوز مناسب مصرفی و هشدارهای مهم
دوز توصیه‌شده ویتامین C برای بزرگسالان:
- مردان: ۹۰ میلی‌گرم در روز
- زنان: ۷۵ میلی‌گرم در روز
- در دوران بارداری و شیردهی: نیاز افزایش می‌یابد
مصرف بیش‌ازحد (بیش از ۲ گرم در روز) ممکن است منجر به عوارضی مانند:
- اسهال
- تهوع
- تشکیل سنگ کلیه (در افراد مستعد)
شود. بنابراین، مصرف مکمل باید با مشورت پزشک باشد.
نتیجه‌گیری
اسکوربیک اسید یا همان ویتامین C، یکی از حیاتی‌ترین ریزمغذی‌ها برای حفظ سلامت بدن است. از تقویت سیستم ایمنی گرفته تا پیشگیری از بیماری‌های مزمن، این ویتامین نقشی بی‌بدیل دارد. با مصرف منظم میوه‌ها و سبزیجات تازه، می‌توان به‌راحتی نیاز بدن را تأمین کرد و از فواید فراوان آن بهره‌مند شد.
